Αν το νεοταξικό Politiko πιάνει στο στόμα του έναν ηγέτη τον οποίο…υμνούσε πριν ακόμη από έναν χρόνο, τότε τα πράγματα είναι ακόμη πιο δραματικά για αυτόν τον διεθνή εγκληματία, από όσο πιστεύεται ότι είναι…

Ρεπορτάζ-κείμενο από τον Jamie Dettmer

Μετάφραση-απόδοση: Πύρινος Λόγιος

«Βρέθηκα στους δρόμους για την Πορτοκαλί Επανάσταση όταν ήμουν στο τελευταίο έτος του πανεπιστημίου το 2004, και βρέθηκα ξανά στους δρόμους το 2014. Έτσι, πλησιάζει η 10ετία που τείνουμε να οργανώνουμε επαναστάσεις», δήλωσε η Ίννα Σοβσούν, νομοθέτης της αντιπολίτευσης του φιλελεύθερου φιλοευρωπαϊκού κόμματος Holos της Ουκρανίας.

Και η κοπέλα υποψιάζεται ότι επίκειται άλλη μια πολιτική αναταραχή.

Καθισμένη σε ένα καφέ με θέα την πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου, όπου πριν από σχεδόν μια δεκαετία εκατοντάδες χιλιάδες απογοητευμένοι Ουκρανοί διαδήλωσαν και ανέτρεψαν τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς – τον σατράπη του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν – η 38χρονη μητέρα ενός παιδιού, ο σύντροφος της οποίας υπηρετεί τώρα ως γιατρός μάχης στο Μπαχμούτ, μίλησε για το ενδεχόμενο ενός νέου Μαϊντάν.

Η επανάσταση του Μαϊντάν το 2014 είχε βέβαια απρόβλεπτες συνέπειες, θέτοντας σε κίνηση γεγονότα που οδήγησαν την Ουκρανία εκεί που βρίσκεται σήμερα – να αμύνεται απέναντι σε μια ρωσική εισβολή που διέταξε ένας ρεβανσιστής και αγανακτισμένος Πούτιν. Και όπως εκείνη η έγχρωμη επανάσταση είχε επιπτώσεις, έτσι θα έχει και ο πόλεμος, ο οποίος σφυρηλατεί μια ισχυρή αίσθηση εθνότητας και δημιουργεί τεράστιες προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον – προσδοκίες που θα είναι δύσκολο να εκπληρωθούν.

Η Σοβσούν δεν είναι η μόνη που βλέπει άλλη μια αναταραχή στον ορίζοντα. Ένας πρώην υπουργός του ουκρανικού υπουργικού συμβουλίου’ μου είπε με αντικειμενικότητα: «Ξέρετε, το Μαϊντάν μπορεί να ξανασυμβεί».

Ζητώντας να μην κατονομαστεί ώστε να μπορεί να συζητήσει ελεύθερα ευαίσθητα θέματα -όπως και πολλοί άλλοι νομοθέτες, μεταρρυθμιστές και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών- ήταν επιφυλακτικός στο να μιλήσει δημοσίως, από φόβο μήπως υπονομεύσει την πολεμική προσπάθεια και δώσει τροφή για προπαγάνδα στη Ρωσία.

«Αυτός ο πόλεμος έχει πυροδοτήσει μεγάλες ελπίδες και οι άνθρωποι θα είναι πολύ ανυπόμονοι για αλλαγές» είπε. «Θα θέλουν χρήματα και δικαιοσύνη και την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων που απαίτησαν το 2014, και θα τα θέλουν γρήγορα».

Και ενώ η διάπλευση των θυελλωδών μεταπολεμικών πολιτικών υδάτων θα ήταν δύσκολη για οποιονδήποτε ηγέτη, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, καθώς έχει γίνει μέρος του προβλήματος – ένας ηγέτης με αυταρχικές τάσεις.

Αυτό μπορεί να ακούγεται περίεργο, κοιτάζοντας από έξω. Εξάλλου, εδώ και ένα χρόνο, ο Ζελένσκι έχει επαινεθεί ως η ενσάρκωση της ουκρανικής αντίστασης, ακόμη και ως εικόνα της δημοκρατίας. Εξακολουθεί να χειροκροτείται επειδή απέρριψε την προσφορά της Αμερικής για μια βόλτα έξω από το Κίεβο, όταν τα ρωσικά τανκς βρίσκονταν απειλητικά 60 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, και η «εμπνευσμένη» πολεμική ρητορική του και η γοητευτική ομιλία του, έχουν συμβάλει καθοριστικά στο να πειστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη να στηρίξουν την Ουκρανία στην υπαρξιακή ώρα της ανάγκης της.

Οι ηγετικές ικανότητες, οι επικοινωνιακές δεξιότητες(!) και το αδάμαστο πνεύμα του Ζελένσκι συγκεντρώνουν επαίνους, τουλάχιστον στην Δυτική Ουκρανία. Τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις είναι στα ύψη – μόνο ο στρατός έχει υψηλότερα ποσοστά. Αλλά έμπειροι παρατηρητές λένε ότι το 84% της αποδοχής του είναι αποτέλεσμα ενός συναισθήματος συσπείρωσης γύρω από τη σημαία, και προβλέπουν ότι τα ποσοστά του θα πέσουν όταν η υπαρξιακή απειλή θα έχει εξαφανιστεί – όπως συνέβη λίγο μετά την εκλογή του λαϊκιστή κωμικού που έγινε πρόεδρος με συντριπτική πλειοψηφία το 2019, έχοντας υποσχεθεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του λαού έναντι των πλουσίων και της άρχουσας τάξης.

Δυστυχώς, ο Ζελένσκι δεν μπόρεσε να αναπαραστήσει τον ρόλο του ως τηλεοπτικός «πρόεδρος του λαού» στην πραγματική ζωή, καθώς η υποστήριξή του κάποια στιγμή έπεσε μόλις στο 11%, αφού απέλυσε έναν μεταρρυθμιστικά σκεπτόμενο πρωθυπουργό, συσσώρευσε την κυβέρνησή του με φίλους και πρώην επιχειρηματικούς εταίρους και δεν κατάφερε τίποτα με την εκστρατεία του κατά της διαφθοράς. Αντ’ αυτού, ο Ουκρανός πρόεδρος κατηγορήθηκε ότι έγινε όλο και πιο αυταρχικός και ότι περιφρόνησε τους νόμους εκδίδοντας προεδρικά διατάγματα για την επιβολή κυρώσεων στους εχθρούς του, όλα στο όνομα της καταπολέμησης της ρωσικής επιθετικότητας – αλλά, σύμφωνα με ορισμένους επικριτές, επίσης με στόχο να διαταράξει τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Τέσσερις μήνες πριν από την εισβολή της Ρωσίας, ο Zελένσκι και δύο στενοί συνεργάτες του, εμπλέκονται επίσης σε υπεράκτιες οικονομικές δραστηριότητες.

Με βάση τα Pandora Papers – μια κρυμμένη συλλογή εγγράφων που αποκαλύπτει τις υπεράκτιες δραστηριότητες πολιτικών ηγετών και άλλων επιφανών προσώπων παγκοσμίως – το Organized Crime and Corruption Reporting Project αποκάλυψε ότι ο Ουκρανός ηγέτης είχε ιδρύσει υπεράκτιες εταιρείες πριν γίνει πρόεδρος, αλλά συνέχισε να επωφελείται από αυτές και μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, αρνήθηκε οποιαδήποτε νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή παρανομία με τα κεφάλαια.

Η επίκριση για την προπολεμική του πορεία δεν είναι για τώρα, λένε οι πολιτικοί του αντίπαλοι – αλλά αφού σιωπήσουν τα όπλα, θα υπάρξουν ερωτήματα σχετικά με τα γεγονότα που οδήγησαν στον πόλεμο και γιατί ο Ζελένσκι αγνόησε τις αυστηρές προειδοποιήσεις των μυστικών υπηρεσιών της Δύσης για την υψηλή πιθανότητα ρωσικής εισβολής και απέτυχε να θέσει την Ουκρανία σε πολεμική ετοιμότητα πολύ νωρίτερα.

Πού και πού, ωστόσο, τα ερωτήματα αυτά εγείρονται ακόμη και εν μέσω του πολέμου – το θέμα φούντωσε τελευταία φορά τον Αύγουστο, όταν ένας καταιγισμός δημόσιων επικρίσεων ακολούθησε τις παρατηρήσεις του Zελέσκι σχετικά με το γιατί υποβάθμισε τις προειδοποιήσεις για επικείμενη επίθεση, υποστηρίζοντας ότι έπρεπε να το κάνει επειδή διαφορετικά οι Ουκρανοί θα πανικοβάλλονταν, θα έφευγαν και θα προκαλούσαν οικονομική κατάρρευση.

Οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης και οι ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών που ερωτήθηκαν από το POLITICO, δήλωσαν ότι ο Zελένσκι θα βρεθεί επίσης στο στόχαστρο, για το πώς ο ίδιος και η στενή του ομάδα παλαιών φίλων και πρώην επιχειρηματικών εταίρων, κυβέρνησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου με τρόπο που δεν διαφέρει από τον τρόπο που το έκαναν πριν από την εισβολή, προσπαθώντας να εγκαθιδρύσουν μια «ελεγχόμενη δημοκρατία» με ένα κυρίαρχο κόμμα.

«Φυσικά, πρέπει να υποστηρίξουμε την κυβέρνηση και πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι», δήλωσε ο Mύκολα Kνιαζίντσκι, νομοθέτης της αντιπολίτευσης από τη δυτική πόλη του Λβόβ. «Αλλά ανησυχώ για το μέλλον της δημοκρατίας στη χώρα μου. Ακόμη και σε καιρό πολέμου, πρέπει να υπάρχει πολιτική αντιπολίτευση, η δημοκρατική διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί, πρέπει να υπάρχει κοινοβουλευτική εποπτεία», είπε.

Όπως και άλλοι, ο Kνιαζίντσκι σημείωσε ότι ο Zελένσκι εκμεταλλεύεται την προεδρική εξουσία σε καιρό πολέμου και τον στρατιωτικό νόμο για να αποκτήσει περισσότερη εξουσία, να ελέγξει τα τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης, να παραγκωνίσει το κοινοβούλιο και να αγνοήσει τη νομοθετική εποπτεία σχετικά με το πώς εκταμιεύονται τα κρατικά κονδύλια – και σε ποιον – και αν οι δικαιούχοι είναι επιχειρηματικοί σύμμαχοι του Ουκρανού προέδρου ή εταιρείες που συνδέονται με μέλη του κυβερνώντος κόμματός του.

Κάποιοι φοβούνται επίσης ότι η παγκόσμια λατρεία που δέχεται μέχρι τώρα ο Zελένσκι, τροφοδοτεί μια folie de grandeur (αλαζονία του μεγαλείου). «Νομίζει ότι είναι ο νούμερο ένα πολιτικός στον κόσμο και ότι ο Τζο Μπάιντεν είναι πολύ, πολύ πιο κάτω από αυτόν, και ακόμη πιο κάτω [είναι] ηγέτες όπως ο Μακρόν και ο Σολτς», δήλωσε ο πρώην υπουργός, προσθέτοντας ότι αυτό δεν είναι υγιές και προοιωνίζεται κακό. Όπως και άλλοι, ανέφερε ότι ο Ουκρανός ηγέτης φαίνεται να ζηλεύει να μοιραστεί τη σκηνή ή τα φώτα της δημοσιότητας, όπως ένας ηθοποιός που θέλει όλες τις καλύτερες ατάκες, ενώ ένας πρώην συνεργάτης του Ζελένσκι δήλωσε ότι το γραφείο του σαρώνει πάντα τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων για να ελέγξει ότι κανείς δεν τον επισκιάζει.

Σύμφωνα με τους επικριτές, αυτή η αποφασιστικότητα να είναι ένας αμείωτος πρωταγωνιστής μπορεί να εξηγήσει σε κάποιο βαθμό γιατί ο Ζελένσκι απορρίπτει τις εκκλήσεις για σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού ή κυβέρνησης όλων των ταλέντων της Ουκρανίας, την ώρα που η χώρα έχει ανάγκη.

Ωστόσο, ο Tυμόφι Mυλοβάνοφ, πρόεδρος της Οικονομικής Σχολής του Κιέβου, ο οποίος είναι επίσης πρώην υπουργός οικονομικής ανάπτυξης και άτυπος σύμβουλος της κυβέρνησης, απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι ο Zελένσκι έχει αυταρχικές τάσεις. «Βασικά, ο Zελένσκι ανταποκρίνεται σε αυτό που θέλει ο κόσμος. Κατά την άποψή μου, η Ουκρανία είναι πολύ τυχερή που τον έχει. Νομίζω ότι οι προηγούμενοι πρόεδροι θα είχαν συνθηκολογήσει τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου και θα είχαν διαπραγματευτεί», δήλωσε.

Σύμφωνα με τον Mυλοβάνοφ, ο Zελένσκι οικοδομεί ένα έθνος-κράτος και ως εκ τούτου δεν έχει άλλη επιλογή από το να παρακάμψει τους θεσμούς, διότι πολύ συχνά αυτοί είναι αιχμάλωτοι από συμφέροντα. «Κανείς δεν γνωρίζει ποια ευρύτερη προοπτική έχει στο μυαλό του ο Zελένσκι. Νομίζω ότι έχει αλλάξει τις απόψεις του τα τελευταία τρία χρόνια στη δουλειά καθώς μαθαίνει και καθώς κατανοεί την ευρύτερη προοπτική και τις δυνάμεις που παίζουν ρόλο. Νομίζω ότι, με πολλούς τρόπους, καταλαβαίνει περισσότερα από τους περισσότερους από εμάς», πρόσθεσε.

Και τον Ιανουάριο, κατά τη διάρκεια μιας από τις βραδινές τηλεοπτικές ομιλίες του, ο Ζελένσκι είχε πράγματι διαβεβαιώσει τους Ουκρανούς ότι «δεν θα υπάρξει επιστροφή στον τρόπο που ήταν τα πράγματα»…

Ωστόσο, οι παρατηρήσεις αυτές έγιναν εν μέσω ενός σκανδάλου διαφθοράς γύρω από παράνομες πληρωμές και υπερδιογκωμένα στρατιωτικά συμβόλαια, το οποίο οδήγησε σε σειρά παραιτήσεων και απολύσεων πολλών ανώτερων ουκρανών αξιωματούχων – συμπεριλαμβανομένων πέντε περιφερειακών διοικητών και τεσσάρων αναπληρωτών υπουργών. Το σκάνδαλο ήρθε στο φως της δημοσιότητας μετά τη δημοσίευση από ερευνητή δημοσιογράφο λεπτομερειών σχετικά με τις δόλιες συμβάσεις, όταν η κυβέρνηση απέτυχε να δράσει.

Εν τω μεταξύ, οι διαβεβαιώσεις του Ζελένσκι δεν καθησυχάζουν ούτε κάποιους βετεράνους παρατηρητές της χώρας.

«Δεν έχουμε δει αρκετά σημαντικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της διαφθοράς – αν και ίσως με μία σημαντική εξαίρεση», δήλωσε ένας πρώην ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ που έχει σημαντική εμπειρία στην Ουκρανία. «Νομίζω ότι πραγματικά προσπαθούν να αποτρέψουν την εκτροπή οποιασδήποτε από τη μαζική δυτική βοήθεια που λαμβάνουν. Πιστεύω ότι αντιλαμβάνονται τους κινδύνους, εάν υπάρξει ένα μεγάλο σκάνδαλο».

Όμως, ο πρώην διπλωμάτης είπε ότι αυτό που του έκανε εντύπωση στις πρόσφατες συναντήσεις του με πολιτικούς της αντιπολίτευσης και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών στο Κίεβο, ήταν το πώς, «από τη μία πλευρά, εκτιμούν πραγματικά τη δύναμη του Ζελένσκι ως ηγέτη του πολέμου», αλλά «ανησυχούν επίσης βαθιά για τη διαφθορά και το αυταρχικό του στυλ».

«Στο μυαλό τους, πρόκειται να υπάρξει ένας λογαριασμός μόλις τελειώσει ο πόλεμος», είπε. «Και νομίζω ότι αυτό μάλλον θα είναι αλήθεια»….