γράφει ο Καταχανάς (Γ. Μεταξάς)

---

«Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι οι προ Χριστού πρόγονοι ημών, εκ των Τεμπών τούτων ενεπνεύσθησαν και ωρίσαντο ως τόπον της κατοικίας των θεών αυτών τον υψαύχενα Όλυμπον»

Αμβρόσιος Κασσάρας, Η Επισκοπή και ο Επίσκοπος Πλαταμώνος υπό του αυτού ιεράρχου, Αθήναι, 1895.

«Ελθέ Μάκαρ, Πανοίολβε, Πυθοκτόνε Απόλλωνα και ρύσαι εκ του τόπου τούτου πάσα συμφορά…»

Για άλλη μία φορά, η Κοιλάδα των Τεμπών βρέθηκε στο προσκήνιο. Και δυστυχώς, για άλλη μία φορά, όχι για καλό λόγο. Θρήνος, οδυρμός, αίμα και θάνατος στάθηκαν η αφορμή για να ακουστεί στα πέρατα του κόσμου η Ιερή Κοιλάδα των θεών. Εκείνη η ίδια Κοιλάδα που υμνήθηκε από Έλληνες, Λατίνους και άλλους ξένους περιηγητές για το κάλλος της και τα υπέροχα νερά του πλωτού Πηνειού.

• 4 Οκτωβρίου 1999 6 οπαδοί του ΠΑΟΚ χάνουν τη ζωή τους επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη μετά από το ντέρμπι με τον ΠΑΟ
• 13 Απριλίου 2003 η Κοιλάδα ποτίστηκε με το αθώο αίμα 21ος μαθητών επιστρέφοντας στο Μακροχώρι Ημαθίας από σχολική εκδρομή στην Αθήνα
• 28 Φεβρουαρίου 2023 57 νέοι ως επί το πλείστον άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, ενώ 56 αγνοούνται μετά από σφοδρή σύγκρουση εμπορικής αμαξοστοιχίας με επιβατική

Κι αυτά είναι τα πολύνεκρα δυστυχήματα, χωρίς να αναφερθούμε καν στα υπόλοιπα όπου εμπλέκονται αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες. Αν συμπεριλάβουμε κι αυτά, ο φόρος αίματος είναι ασύλληπτος…

Μα, τι το ιδιαίτερο έχει αυτή η Κοιλάδα;

Νομίζω, ότι το να αναφερθούμε στις πολιτικές ευθύνες για όλα τα δυστυχήματα, είναι περιττό. Κυρίως από την άποψη ότι στη χώρα μας, μόνο τέτοιες υπάρχουν μιας και «το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι», όπως λέει ο θυμόσοφος λαός μας. Οπότε οι πολιτικές ευθύνες θεωρούνται de facto. Κοινώς… τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται…

Η αρχαία κατάρα

Ο Πύθων κι ο Απόλλων

Αν θέλουμε να ψάξουμε τις ρίζες του «προβλήματος» της Κοιλάδας, θα πρέπει να ανατρέξουμε πολύ μακρυά στο παρελθόν. Την εποχή που οι θεοί είχαν ήδη νικήσει τους Τιτάνες στη Δεύτερη Τιτανομαχία (για όσους το αγνοούν, στην αρχαιότητα είχαν γίνει δύο Τιτανομαχίες κι όχι μία όπως διδάσκουν τα συστημικά βιβλία) όπου πλέον ο Δίας εχρίσθη «βασιλεύς θεών τε και ανθρώπων» (Ησίοδος, Θεογονία).

Ωστόσο, δεν είχαν όλα τελειώσει εκεί. Κάπου στους Δελφούς, υπήρχε ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί. Ένα πρόβλημα με τιτάνια καταγωγή. Ο Πύθων! Ο υιός της Γαιας. Σύμφωνα με την ιστορία (που κάποιοι επιμένουν ν’ αποκαλούν «μυθολογία» με την εσφαλμένη έννοια του όρου αφού μύθος στην πραγματικότητα σημαίνει την «σύντομη προφορική ή γραπτή εξιστόρηση πραγματικών γεγονότων κι όχι «παραμύθι» όπως έχει επικρατήσει – παρά + μύθος – στον σύγχρονο κόσμο), ο Πύθων ήταν ο φύλακας του Ιερού της μητέρας του, Γαιας.

Το πρόβλημα ήταν ότι ο Πύθων είχε την «κακή συνήθεια» να σκοτώνει όποιον τύχαινε να περάσει από το μέρος που βρισκόταν, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι κάτοικοι να πάνε στα χωράφια τους ή στο διπλανό χωριό. Μην μπορώντας ν’ αντέξουν άλλο αυτήν την κατάσταση, ζήτησαν από τους θεούς να επιληφθούν του θέματος. Αμέσως προσφέρθηκε ο Απόλλων να λύσει το πρόβλημα, αφού είχε άλλωστε προηγούμενα με τον Πύθωνα. Βλέπετε, ο γιος της Γαίας, είχε πάρει εντολή από την Ήρα να σκοτώσει την κυοφορούσσα Λητώ, ώστε να μη γεννηθούν τα παιδιά του Διός (Άρτεμις και Απόλλων). Η Λητώ, ήταν αναγκασμένη να είναι συνέχεια στο τρέξιμο για να γλυτώσει τη ζωή και τα παιδιά της.

Πράγματι, ο Απόλλων ξεκίνησε από τον Όλυμπο, πάνω σε ένα σύννεφο, για τους Δελφούς. Έτσι, για την ιστορία και για να προσφέρουμε λίγη παραπάνω γνώση, ο θρύλος λέει ότι κάποια στιγμή ο Απόλλων θέλησε να ξεκουραστεί. Σταμάτησε λοιπόν σε ένα μέρος που του άρεσε πάρα πολύ. Εκεί, οι ντόπιοι τον αναγνώρισαν και τον υποδέχτηκαν με τιμές. Και για να τον τιμήσουν ακόμη περισσότερο, αποφάσισαν να του χτίσουν και ναό. Εκεί, χτίστηκε το πρώτο μαντείο προς τιμήν του Απόλλωνος, ακριβώς στην παραλία του τόπου. Ο δε τόπος αυτός, ήταν η Ερέτρια και ο ναός αργότερα ονομάστηκε «Ναός Δαφνηφόρου Απόλλωνος» , λόγω της νίκης του θεού επί του Πύθωνος. Τα νέα βλέπετε, μαθεύτηκαν γρήγορα κι ήταν τιμή για τους κατοίκους της Ερέτριας που ο θεός σταμάτησε στον τόπο τους όντας καθ’ οδόν για μια τόσο σημαντική αποστολή.

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ναός μεταφέρθηκε αναγκαστικά πιο κοντά στον οικισμό, καθώς κινδύνευε από τη θάλασσα που ολοένα και έπαιρνε ένα κομμάτι στεριάς.

Ας επιστρέψουμε όμως στην ιστορία μας.

Ο Απόλλων, καταφθάνει στους Δελφούς, βρίσκει τον Πύθωνα (δεν ήταν και δύσκολο) και ξεκινάει η μάχη. Μια μάχη σκληρή. Τα σύγχρονα βιβλία, επιμένουν ότι εκεί σκοτώθηκε ο Πύθων. Δεν είναι όμως έτσι. Σε αυτήν τη μάχη, ο Πύθων φαίνεται να τραυματίστηκε αρκετά σοβαρά, αλλά κατάφερε να διαφύγει. Ο θεός τον κυνήγησε και τον ανακάλυψε στην Κοιλάδα των Τεμπών, όπου δόθηκε η τελική μάχη και κατάφερε να τον σκοτώσει.

Ύστερα, ο Απόλλων επέστρεψε στους Δελφούς για να μεταφέρει τα ευχάριστα νέα στους κατοίκους, οι οποίοι περιχαρείς κι ανακουφισμένοι που γλύτωσαν από το μαρτύριο, μετέτρεψαν το Ιερό της Γαίας σε Ιερό του Απόλλωνος κι έστησαν μεγάλη γιορτή προς τιμήν του.

Στο πέρασμα των χρόνων όμως, οι Θεσσαλοί είδαν ότι το σημείο της Κοιλάδας όπου σκοτώθηκε ο Πύθων, είχε πολλά θύματα. Θεώρησαν ότι το μέρος ήταν καταραμένο κι έτσι, κάθε 9 χρόνια έκαναν τελετές εξαγνισμού στην Κοιλάδα. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν ότι ο Πύθωνας, για να εκδικηθεί τον Απόλλωνα που τον έδιωξε από τους Δελφούς, λέγεται ότι σκότωνε μόνο νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που βρίσκονταν στην εφηβική ή στη μετεφηβική ηλικία. Κι ενώ θα περίμενε κάποιος να σταματήσει το κακό μετά το θάνατο του Πύθωνα, αυτό συνεχίστηκε και μετά το θάνατό του, με νέα παιδιά να πεθαίνουν ή να εξαφανίζονται στην Κοιλάδα. Φαίνεται ότι οι εξαγνισμοί βοήθησαν στο να λυθεί, ή έστω, να εξομαλυνθεί το πρόβλημα.

Στο πέρασμα των αιώνων, και με την ύπαρξη του χριστιανισμού πλέον στον ελλαδικό χώρο, στην Κοιλάδα χτίστηκε ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, προκειμένου να εξυπηρετήσει αυτόν ακριβώς το σκοπό: τον κατευνασμό της αρχαίας κατάρας του Πύθωνα.

Μάλλον κάτι δεν κάνουν καλά εκεί οι ιερείς…

Η Αφροδίτη

Θα παραμείνουμε στην αρχαιότητα και θα πάμε μόλις λίγα μέτρα λίγο πιο κάτω από το σημείο που βρίσκεται το Ιερό Προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής. Εκεί θα βρούμε την Πηγή της Αφροδίτης.

Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, η θέα Αφροδίτη θέλησε να κάνει ένα περίπατο στον Πηνειό. Φτάνοντας στην Κοιλάδα, έμεινε έκθαμβη από την ομορφιά της περιοχής και παρέμεινε να την απολαύσει. Καθώς περπατούσε, σε ένα υπέροχο σημείο, ανακάλυψε μία πηγή. Το νερό της πηγής ήταν τόσο καθαρό που θέλησε να καθίσει να ξαποστάσει και να κάνει ένα μπάνιο. Της άρεσε τόσο πολύ αυτό το σημείο, που τελικά αποφάσισε να το επισκέπτεται πιο συχνά Και γιατί όχι, να κάνει εκεί τα λουτρά της.

Τα νέα ότι η θεά Αφροδίτη βρισκόταν εκεί στην περιοχή και έκανε το Λουτρό της γυμνή, διαδόθηκαν πολύ γρήγορα. Το μέρος έγινε πόλος έλξης των ντόπιων και όχι μόνο οι οποίοι ήθελαν να δουν από κοντά την ομορφιά της θεάς. Αυτό το ανακάλυψε η Αφροδίτη. Μπορεί μεν να είναι η θεά του έρωτα και της συνουσίας, αλλά σίγουρα δεν ήθελε στις προσωπικές της στιγμές να έχει κοινό. Όπως ήταν φυσικό εκνευρίστηκε, θύμωσε και – σύμφωνα πάντα με το θρύλο- φαίνεται να καταράστηκε το μέρος, ώστε αν πήγαινε κάποιος εκεί να τη δει, να παθαίνει κακό.

Αυτή είναι μία ακόμη εξήγηση για τους εξαγνισμούς που ελάμβαναν χώρα ανά 9 έτη, αλλά και για το λόγο που στο σημείο χάνονται νέοι – ως επί το πλείστον – άνθρωποι.

Οι Νύμφες

Η πυκνή βλάστηση, τα γάργαρα νερά και η εκθαμβωτική ομορφιά του τοπίου ήταν ένας πόλος έλξης για τις Νύμφες, αυτές που σήμερα αποκαλούμε «Νεράιδες» . Λέγεται λοιπόν ότι συχνά οι Νύφες εμφανίζονταν στην Κοιλάδα των Τεμπών προκειμένου να παίξουν τα παιχνίδια τους και να κάνουν το μπάνιο τους. Τα χαχανητά τους και τα πανέμορφα τραγούδια τους, φαίνεται να κατάφεραν να ελκύουν, άθελά τους, περίεργους. Οι άνθρωποι πήγαιναν και έβλεπαν τις νύμφες είτε να χορεύουν, είτε να κάνουν γυμνές μπάνιο στον Πηνειό.

Όσοι έχουν ασχοληθεί με τους θρύλους και τις δοξασίες που αφορούν τις Νεράιδες, γνωρίζουν πάρα πολύ καλά ότι το να παρακολουθείς μία Νεράιδα την ώρα που κάνει το μπάνιο της, μόνο σε καλό δεν πρόκειται να σου βγει. Έτσι κι έγινε κι εδώ. Η ανθρώπινη περιέργεια, δε βγήκε σε καλό. Ο θρύλος λέει ότι οι νεράιδες καταραστηκαν αυτό το μέρος, ώστε οι άνθρωποι που πήγαιναν εκεί να παθαίνουν κακό κι εκείνες να μπορούν ανενόχλητες να κάνουν το μπάνιο τους.

Είτε στην περίπτωση του Απόλλωνος και του Πύθωνος, είτε στην περίπτωση της θεάς Αφροδίτης, είτε σ’ αυτήν των Νυμφών, η ουσία είναι μία: Η απαράμιλλη ομορφιά της Κοιλάδας των Τεμπών, φαίνεται να «κουβαλάει» μία κατάρα από τα αρχαία χρόνια. Μία κατάρα που απαιτεί έναν αμείλικτο φόρο αίματος, που βαραίνει κυρίως νέους ανθρώπους. Πόσο μάλλον αν ισχύουν κι οι τρεις περιπτώσεις μαζί…

Κι αν σ’ αυτές τις τρεις τρομερές κατάρες προστεθεί κι η τέταρτη κατάρα που ονομάζεται Κυριάκος Μητσοτάκης, τότε τα πράγματα είναι από σκούρα, έως βαθέα μαύρα. Θανατερά μαύρα…

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Στη λίστα των αφορισμών της Κοιλάδας των Τεμπών, ήρθε να προστεθεί κι ένας… γερο Πλάτανος! Ένας γερο Πλάτανος που ο Πηνειός, ο οποίος είναι κι ολίγον κουτσομπόλης κατά τα φαινόμενα, μας μαρτυράει ότι είναι… κυκλοθυμικός. Όταν όμως έχει τις μαύρες του, αλίμονο στο τραίνο που θα περάσει από εκεί. Το αρπάζει από το αυτί και το μαλώνει πολύ αυστηρά, λέγοντάς του να μην περάσει τη Γευγελή.

Η Γευγελή, για όσους δεν το γνωρίζουν, είναι πόλη των Σκοπίων. Στην ουσία, το τραγούδι αυτό του Θανάση Παπακωνσταντίνου, πραγματεύεται το μεγάλο καρκίνωμα της Χώρας μας: τον ξενιτεμό! Ο γερο Πλάτανος, όπως μας εξιστορούν οι στίχοι, ήταν άνθρωπος παλιά κι ο καημός του ήταν που τα παιδιά του ξενιτεύτηκαν. Εμείς, με αρκετή φαντασία, μπορούμε να υποθέσουμε το εξής σκηνικό: ο πατέρας των ξενιτεμένων, περίμενε στην Κοιλάδα μάταια να δει τα παιδιά του να γυρίζουν. Έμεινε εκεί ακίνητος, γεμάτος προσδοκία και θλίψη. Τα χρόνια πέρασαν και τα πόδια του ρίζωσαν. Μεταμορφώθηκε σε πλάτανο, που προσφέρει απλόχερα τη δροσιά του στους ταλαιπωρημένους διαβάτες του καλοκαιριού. Αλλά ο πόνος του τόσο ανείπωτος, που δε θέλει το κακό που έπαθε εκείνος να το πάθουν άλλοι γονείς. Κι έτσι, σταματά τα τραίνα και τα κατσαδιάζει

Οι στίχοι:

Μες την κοιλιά, όπως τα λέω, μες την κοιλάδα των Τεμπών
Φόβος των μηχανοδηγών
Είναι ένας γέρο, όπως τα λέω, είναι ένας γέρο πλάτανος
μαγκούφης και παράφορος

Που πίνει από, όπως τα λέω, που πίνει απ’ το θολό νερό
του ποταμού το ιερό
Πίνει κι απλώ, όπως τα λέω, πίνει κι απλώνει ρίζωμα
βαθιά μέσα στα ανείπωτα

Κι όποτε παι, όπως τα λέω, κι όποτε παίρνει ανάποδες
γέρνει και πέφτει στις γραμμές
Πιάνει το τραι, όπως τα λέω πιάνει το τραίνο από τ’ αυτί
«Μην την περνάς τη Γευγελή»

Μένα μου το, όπως τα λέω, μένα μου το ‘πε ο Πηνειός
το μυστικό ο φλύαρος
Πως ήταν αν, όπως τα λέω, πως ήταν άνθρωπος παλιά
κι είχε παιδιά στην ξενιτιά

Μέσα από αυτό το τραγούδι, ο στιχουργός – τραγουδοποιός – συνθέτης Θανάσης Παπακωνσταντίνου, μας δίνει μία ακόμη κατάρα που βαραίνει την Κοιλάδα. Λίγο λυρική, λίγο λαϊκή, πολύ μελαγχολική, αλλά πάντα κατάρα. Μια κατάρα που έχει ως στόχο τα τραίνα.

Για το χρόνο που δημοσιεύτηκε αυτό το τραγούδι (2006), θα μπορούσε κάποιος να το κατατάξει στα… «προφητικά». Ίσως αυτός να είναι κι ο λόγος που από το τραγικό δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου, έχει γίνει… «viral» ή ελληνιστί, ανάρπαστο. Αμέσως συνδέθηκε με το δυστύχημα κι έγινε το σύμβολο μίας (ακόμη) αποφράδας ημέρας.

Δεν ξέρω εάν οι συγκεκριμένοι στίχοι γράφτηκαν με έμπνευση από κάποιον τοπικό θρύλο, καθώς δε βρήκα κάποια ανάλογη αναφορά, ή αν ήταν μια τυχαία έμπνευση, ή κάποιο καπρίτσιο μιας στιγμιαίας προφητικής έκλαμψης του καλλιτέχνη. Αυτό, ο μόνος αρμόδιος να το απαντήσει είναι ο ίδιος ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Ξέρω όμως, ότι από την πρώτη φορά που το άκουσα, το αγάπησα. Και πλέον, εκτός του να βρίσκεται στη λίστα των αγαπημένων μου τραγουδιών, βρίσκεται και στη λίστα των σημαδιακών τραγουδιών.

Κι ενώ η Ελλάδα θρηνεί νεκρούς και αγνοούμενους, τα κόμματα συνεχίζουν ακάθεκτα να εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο για μικροκομματικά οφέλη. Χτίζουν εκλογές, χρησιμοποιώντας αίμα και πόνο για υλικά. Ξεχνούν όμως ότι αυτά τα υλικά, εκτός του ότι φέρουν οργή μέσα τους, είναι Ιερά. Και ό,τι Ιερό, απαγορεύεται να το καπηλεύται ο οποιοσδήποτε. Γιατί τότε, η καπήλευση γίνεται ανουσιούργημα και τ’ ανουσιούργημα, βαρειά κατάρα που κινητοποιεί την Ιερή Νέμεση. Η Νέμεσις, δε συγχωρεί! Τιμωρεί με θάνατο τους ιερόσυλους…

Κι όπως πάντα, σε αυτήν τη Χώρα… «πάμε κι όπου βγει…» Σε κάποιους όμως, δε θα βγει σε καλό. Κάθε άλλο…